DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO W RAMACH ZADANIA: WSPÓŁORGANIZACJA MIĘDZYNARODOWEGO FESTIWALU SZTUKI AUTORÓW ZDJĘĆ FILMOWYCH EnergaCAMERIMAGE 2024
WSPÓŁFINANSOWANIE: MIASTO TORUŃ ORAZ WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE
KATARZYNA TARAS: UWAŻNY ALBERT MAYSLES
17/10/11
Katarzyna Taras
Alchemia. O sztuce operatorskiej.
Uważny Albert Maysles
Albert Maysles , komplementowany przez tak różnych artystów jak Martin Scorsese i Jean-Luc Godard : pierwszy docenił jego "oko poety", drugi - opanowanie r z e m i o s ł a o p e r a t o r s k i e g o (o tym, jak szczególny to i ważny komplement, niech zaświadczy fakt, że z wykształcenia Maysles jest psychologiem, notabene jeden z jego pierwszych filmów to "Psychiatry in Russia" - 1955; a direct cinema to właśnie k i n o o p e r a t o r ó w - zob. M Przylipiak, "Kino bezpośrednie - 1", w: "KINO" 1/2001), jest jednym z twórców tzw. kina bezpośredniego, nurtu w kinie dokumentalnym, który oddziałał również na kino fabularne. Zainspirował choćby Johna Cassavetesa. Założeniem kina bezpośredniego było zaufanie obrazowi i ograniczenie w filmie dokumentalnym roli słowa. Tworzenie takich realizacji stało się możliwe dzięki postępowi technologicznemu - jak pisze Alicja Helman - "udoskonalenie kamer Aurion Cine-Voice w 1957 roku, a potem ich adaptacja (w 1959 roku) przez grupę Leacocka-Pennebakera umożliwiło realizację pierwszych filmów kina bezpośredniego ("Primary", 1960). Kamery te mogły pracować synchronicznie z lekkim magnetofonem, bez łączącego kabla. Wbudowanie teleobiektywu umożliwiło rejestrację scen rozgrywających się w znacznej odległości od kamery" (zob. A. Helman, "1957, Hasło roku: Dekada techniki", w: "Historia kina. Wybrane lata", red. A. Kołodyński, K.J. Zarębski, Warszawa 1998).
Albert Maysles, zdjęcie dzięki uprzejmości Maysles Films, Inc.
Podczas realizacji filmów zaliczanych do kina bezpośredniego pewnie Mayslesowi przydawało się jego wykształcenie, bowiem najważniejsza dla tego nurtu była uważna i dyskretna obserwacja, zdolność do improwizacji i nawiązywania kontaktu ze swoim bohaterem, umiejętność szybkiego reagowania na to, co działo się przed obiektywem kamery. Autor znikał, inscenizacja przestawała istnieć, nie było ani muzyki ani komentarza z off-u. Najważniejszy był obraz. I bohater. A ściślej bohater i obraz. I nie powinno wcale dziwić, że tak ascetyczna poetyka, chwilami aż chropowata, idealnie sprawdziła się przy dokumentowaniu wrzenia lat 60. Choć - jak uważa znawca zagadnienia, Mirosław Przylipiak - "członkowie ruchu nie zamierzali portretować rewolucji. [...] Jeżeli coś z atmosfery lat 60. utrwaliło się w ich filmach, to przy okazji, na marginesie świadomych usiłowań" (zob. "Kino bezpośrednie - 2", "KINO" 2/1001).
Bracia Maysles (od 1962 roku Albert współpracował z nieżyjącym już dziś Davidem , pierwszy był operatorem, drugi dźwiękowcem) zrealizowali kilka filmów należących do - jak to ocenia Mirosław Przylipiak - "najważniejszych osiągnięć kina bezpośredniego" (zob. hasło "Albert Maysles" w "Encyklopedii kina", red. Tadeusz Lubelski, Kraków 2003). Jednak bez względu, czy krytycznie przyglądali się amerykańskim mediom - "Meet Marlon Brando" (1965), czy amerykańskiej prowincji "Salesman" (1969), czy też portretowali blaski i cienie ruchu kontrkulturowego "Gimme Shelter" (1970), zajmowali się gwiazdami rocka "Jimi Plays MontereylKrzysztof Kieślowski. Kieślowski był w swoich filmach a r c y u w a ż n y, często poświęcał efekt dla komfortu swojego bohatera, wspomnijmy choćby ujęcia porodu z najlepszego dokumentu świata, z "Pierwszej miłości" (1974). Z jakim szacunkiem, czułością i uwagą potraktowano rodzącą Jadźkę, a potem młodziutkiego ojca, któremu ze wzruszenia plączą się informacje o dziecku i dlatego z wielkim trudem informuje "świeżą" babcię o stanie zdrowia wnuczki. Twórcy współczesnych dokumentów często o u w a ż n o ś c i wydają się zapominać.
Kadr z filmu "Salesman", dzięki uprzejmości Maysles Films, Inc.
U w a ż n o ś ć była cechą szczególnie pożądaną u twórcy kina bezpośredniego, skoro - znowu odwołajmy się do obserwacji znakomitego badacza -"Podstawowym hasłem filmowców [...] było usunięcie wszelkich barier między realizatorem a rzeczywistością.[...] Równie ważnym składnikiem metody była szczególna więź z rzeczywistością, z filmowanymi ludźmi, nawiązana przez filmowca. Niezbędnym choć często lekceważonym warunkiem powodzenia było maksymalne i obustronne otwarcie: ekipy na rzeczywistość a ludzi filmowanych na kamerę" ("Kino bezpośrednie -1").
U w a ż n o ś ć braci Maysles najbardziej widać w "Grey Gardens" (1975), chyba ich najlepszym filmie, a w każdym razie moim ulubionym. Tym razem zainteresowała ich tajemnicza rezydencja na Long Island, której mieszkankami były Mała i Duża Edie, córka i matka spowinowacone z Pierwszą Damą Ameryki, Jacqueline Kennedy. Mayslesowie nie pokazali ich jak dziwaczek, czy ofiar, choć były mocno ekscentrycznymi i chyba bardzo cierpiącymi kobietami. Pozwolili im się tylko i aż wypowiedzieć. Niezwykłość bohaterek zainteresowała twórców na równi z powodami totalnej klęski, jaką poniosły, przyczynami ich wycofania, porzucenia życia na rzecz marzeń - córka i wspomnień - matka. Na bazie bardzo konkretnej i bardzo bolesnej historii, udało się również stworzyć opowieść o trudnej, bo (jak się okazuje) nie do zerwania relacji matka - córka, opowieść o pomieszaniu miłości z nienawiścią, żalu z dumą, wyrzutów sumienia z nadzieją, że może jednak coś się uda, choćby pod koniec życia. Ten film naprawdę daje nadzieję, a Mayslesowie dotknęli nim wielkiego kina.
Kadr z filmu "Grey Gardens", dzięki uprzejmości Maysles Films, Inc.
Dokumentalne "Szare ogrody" mają swój dalszy ciąg i to już fabularny. W 2009 roku Michael Sucsy wyreżyserował "Szare ogrody" , których Albert Maysles był jednym z producentów wykonawczych. Znowu mamy do czynienia z wielkim kinem, choć mowa o produkcji telewizyjnej, ale już niezmiernie utytułowanej. Tym razem wielkość wynika z kreacji, jakie stworzyły Jessica Lange (Duża Edie) i przede wszystkim Drew Barrymore (Mała Edie) uwiarygodniająca przemianę dobrze zapowiadającej się amerykańskiej piękności w okaleczoną, zgorzkniałą kobietę, która jednak potrafi się podnieść, a siłę daje je właśnie... kino.
Swoją u w a ż n o ś ć Albert Maysles potwierdza do dziś, mimo upływu czasu ciągle jest czynny zawodowo, czego dowodzą filmy powstałe na burzące dobre samopoczucie tematy, przywołajmy choćby takie realizacje, jak: "Ziarnko kawy za życie" (2005), czy "Lalee's Kin: The Legacy of Cotton" (2001).
Albertowi Mayslesowi zawdzięczamy również jeden z pierwszych filmowych portretów polskiej młodzieży żyjącej w czasach odwilży (!) "Youth in Poland" (1957).
Alchemia. O sztuce operatorskiej.
Uważny Albert Maysles
Albert Maysles , komplementowany przez tak różnych artystów jak Martin Scorsese i Jean-Luc Godard : pierwszy docenił jego "oko poety", drugi - opanowanie r z e m i o s ł a o p e r a t o r s k i e g o (o tym, jak szczególny to i ważny komplement, niech zaświadczy fakt, że z wykształcenia Maysles jest psychologiem, notabene jeden z jego pierwszych filmów to "Psychiatry in Russia" - 1955; a direct cinema to właśnie k i n o o p e r a t o r ó w - zob. M Przylipiak, "Kino bezpośrednie - 1", w: "KINO" 1/2001), jest jednym z twórców tzw. kina bezpośredniego, nurtu w kinie dokumentalnym, który oddziałał również na kino fabularne. Zainspirował choćby Johna Cassavetesa. Założeniem kina bezpośredniego było zaufanie obrazowi i ograniczenie w filmie dokumentalnym roli słowa. Tworzenie takich realizacji stało się możliwe dzięki postępowi technologicznemu - jak pisze Alicja Helman - "udoskonalenie kamer Aurion Cine-Voice w 1957 roku, a potem ich adaptacja (w 1959 roku) przez grupę Leacocka-Pennebakera umożliwiło realizację pierwszych filmów kina bezpośredniego ("Primary", 1960). Kamery te mogły pracować synchronicznie z lekkim magnetofonem, bez łączącego kabla. Wbudowanie teleobiektywu umożliwiło rejestrację scen rozgrywających się w znacznej odległości od kamery" (zob. A. Helman, "1957, Hasło roku: Dekada techniki", w: "Historia kina. Wybrane lata", red. A. Kołodyński, K.J. Zarębski, Warszawa 1998).
Albert Maysles, zdjęcie dzięki uprzejmości Maysles Films, Inc.Podczas realizacji filmów zaliczanych do kina bezpośredniego pewnie Mayslesowi przydawało się jego wykształcenie, bowiem najważniejsza dla tego nurtu była uważna i dyskretna obserwacja, zdolność do improwizacji i nawiązywania kontaktu ze swoim bohaterem, umiejętność szybkiego reagowania na to, co działo się przed obiektywem kamery. Autor znikał, inscenizacja przestawała istnieć, nie było ani muzyki ani komentarza z off-u. Najważniejszy był obraz. I bohater. A ściślej bohater i obraz. I nie powinno wcale dziwić, że tak ascetyczna poetyka, chwilami aż chropowata, idealnie sprawdziła się przy dokumentowaniu wrzenia lat 60. Choć - jak uważa znawca zagadnienia, Mirosław Przylipiak - "członkowie ruchu nie zamierzali portretować rewolucji. [...] Jeżeli coś z atmosfery lat 60. utrwaliło się w ich filmach, to przy okazji, na marginesie świadomych usiłowań" (zob. "Kino bezpośrednie - 2", "KINO" 2/1001).
Bracia Maysles (od 1962 roku Albert współpracował z nieżyjącym już dziś Davidem , pierwszy był operatorem, drugi dźwiękowcem) zrealizowali kilka filmów należących do - jak to ocenia Mirosław Przylipiak - "najważniejszych osiągnięć kina bezpośredniego" (zob. hasło "Albert Maysles" w "Encyklopedii kina", red. Tadeusz Lubelski, Kraków 2003). Jednak bez względu, czy krytycznie przyglądali się amerykańskim mediom - "Meet Marlon Brando" (1965), czy amerykańskiej prowincji "Salesman" (1969), czy też portretowali blaski i cienie ruchu kontrkulturowego "Gimme Shelter" (1970), zajmowali się gwiazdami rocka "Jimi Plays MontereylKrzysztof Kieślowski. Kieślowski był w swoich filmach a r c y u w a ż n y, często poświęcał efekt dla komfortu swojego bohatera, wspomnijmy choćby ujęcia porodu z najlepszego dokumentu świata, z "Pierwszej miłości" (1974). Z jakim szacunkiem, czułością i uwagą potraktowano rodzącą Jadźkę, a potem młodziutkiego ojca, któremu ze wzruszenia plączą się informacje o dziecku i dlatego z wielkim trudem informuje "świeżą" babcię o stanie zdrowia wnuczki. Twórcy współczesnych dokumentów często o u w a ż n o ś c i wydają się zapominać.
Kadr z filmu "Salesman", dzięki uprzejmości Maysles Films, Inc.U w a ż n o ś ć była cechą szczególnie pożądaną u twórcy kina bezpośredniego, skoro - znowu odwołajmy się do obserwacji znakomitego badacza -"Podstawowym hasłem filmowców [...] było usunięcie wszelkich barier między realizatorem a rzeczywistością.[...] Równie ważnym składnikiem metody była szczególna więź z rzeczywistością, z filmowanymi ludźmi, nawiązana przez filmowca. Niezbędnym choć często lekceważonym warunkiem powodzenia było maksymalne i obustronne otwarcie: ekipy na rzeczywistość a ludzi filmowanych na kamerę" ("Kino bezpośrednie -1").
U w a ż n o ś ć braci Maysles najbardziej widać w "Grey Gardens" (1975), chyba ich najlepszym filmie, a w każdym razie moim ulubionym. Tym razem zainteresowała ich tajemnicza rezydencja na Long Island, której mieszkankami były Mała i Duża Edie, córka i matka spowinowacone z Pierwszą Damą Ameryki, Jacqueline Kennedy. Mayslesowie nie pokazali ich jak dziwaczek, czy ofiar, choć były mocno ekscentrycznymi i chyba bardzo cierpiącymi kobietami. Pozwolili im się tylko i aż wypowiedzieć. Niezwykłość bohaterek zainteresowała twórców na równi z powodami totalnej klęski, jaką poniosły, przyczynami ich wycofania, porzucenia życia na rzecz marzeń - córka i wspomnień - matka. Na bazie bardzo konkretnej i bardzo bolesnej historii, udało się również stworzyć opowieść o trudnej, bo (jak się okazuje) nie do zerwania relacji matka - córka, opowieść o pomieszaniu miłości z nienawiścią, żalu z dumą, wyrzutów sumienia z nadzieją, że może jednak coś się uda, choćby pod koniec życia. Ten film naprawdę daje nadzieję, a Mayslesowie dotknęli nim wielkiego kina.
Kadr z filmu "Grey Gardens", dzięki uprzejmości Maysles Films, Inc.Dokumentalne "Szare ogrody" mają swój dalszy ciąg i to już fabularny. W 2009 roku Michael Sucsy wyreżyserował "Szare ogrody" , których Albert Maysles był jednym z producentów wykonawczych. Znowu mamy do czynienia z wielkim kinem, choć mowa o produkcji telewizyjnej, ale już niezmiernie utytułowanej. Tym razem wielkość wynika z kreacji, jakie stworzyły Jessica Lange (Duża Edie) i przede wszystkim Drew Barrymore (Mała Edie) uwiarygodniająca przemianę dobrze zapowiadającej się amerykańskiej piękności w okaleczoną, zgorzkniałą kobietę, która jednak potrafi się podnieść, a siłę daje je właśnie... kino.
Swoją u w a ż n o ś ć Albert Maysles potwierdza do dziś, mimo upływu czasu ciągle jest czynny zawodowo, czego dowodzą filmy powstałe na burzące dobre samopoczucie tematy, przywołajmy choćby takie realizacje, jak: "Ziarnko kawy za życie" (2005), czy "Lalee's Kin: The Legacy of Cotton" (2001).
Albertowi Mayslesowi zawdzięczamy również jeden z pierwszych filmowych portretów polskiej młodzieży żyjącej w czasach odwilży (!) "Youth in Poland" (1957).
