Brak wsparcia silnych związków zawodowych, brak niezbędnych uwarunkowań prawnych, strach przed utratą pracy... To nie wstęp do opisu sytuacji górników w Polsce, ale operatorów w Europie i nie tylko. Pierwsza część dyskusji o prawach operatorów skoncentrowała się wokół problemów dotyczących umów, nadgodzin i... braku solidarności w środowisku operatorskim.

W środę wyłoniony został też specjalny zespół kilku operatorów, którzy przygotują tekst apelu do telewizji komercyjnych o zaprzestanie emisji reklam podczas filmów.

Środowy panel to wbrew pozorom jedno z najważniejszych wydarzeń festiwalu. W spotkaniu wzięli udział wybitni prawnicy zajmujący się prawami autorskimi w filmie. Warunki pracy operatorów w swoich krajach prezentowali przedstawiciele amerykańskich, niemieckich, francuskich i holenderskich stowarzyszeń operatorskich.

Tym, którym wydaje się, że praca operatora filmowego to nieustanna zabawa i bal z gwiazdami, trzeba by chyba zadedykować pierwszą część panelu, w której jednym z ważniejszych problemów były… godziny pracy i kwestia nadgodzin. Niemcy, jak mówił Michael Neubauer, prezes Niemieckiego Stowarzyszenia Operatorów [BVK], mogą pracować 15-16 godzin, ale później producent musi dać im 11-godzinną przerwę. Sęk w tym, że nie ma związku zawodowego operatorów i przerwę łatwiej jest wywalczyć oświetleniowcom, którzy takowy związek mają. Francuzi przyznali, że "są leniwi i pracują tylko 8 godzin dziennie". Amerykanie zaprezentowani przez Kees’a van Oostruma uznali z kolei, że dzień pracy musi mieścić się w "rozsądnych rozmiarach czasowych", zaś nadgodzin po prostu nie uznają, gdyż płacenie za nie okazało się być zbyt kosztowne.

Wiele mówiono o zasadach, które powinny rządzić tym zawodem. Neubauer przedstawił tzw. koncepcję "Trzech C" - Competence, Confidence and Communication, której, jego zdaniem, winien hołdować operator. Bo kompetencja, pewność siebie i zdolność do komunikowania z innymi są kluczem do sukcesu kogoś, kto tak na prawdę decyduje o tym, jak oceniona zostanie praca całej ekipy. "Praca całej filmowej ekipy uwidocznia się w tym, co będzie pokazane na ekranie, dlatego musimy być profesjonalistami, bo cała ich ciężka robota przechodzi przez nasz obiektyw" - mówił Neubauer.

Dużo było narzekań. Na przykład niemieccy operatorzy są odpowiedzialni za swoją dwuosobową ekipę i muszą sami negocjować kontrakty dla osoby zwanej "clapper loader", co ciągnie za sobą multum problemów. Narzekano też na niektórych producentów i reżyserów i ich niezrozumienie dla specyfiki pracy operatora. "Pracowałem z pewnym producentem, który żądał byśmy utrzymali 6-dniowy tydzień pracy przy produkcji. Gdy spotkałem go jakiś czas potem jako reżysera - walczył o to, by ekipa pracowała 5 dni na tydzień" - opowiadał Mike Southon z Wielkiej Brytanii.

Omawiano też takie problemy, jak współzależność zbyt długiej pracy na planie z wypadkami. "W USA barman odpowiada za wypadek, jaki spowoduje pijany facet wychodzący z jego baru. To rozwiązanie zastosowano wobec ekip filmowych - producenci wolą wiec wydać pieniądze na hotele, niż pozwolić filmowcom wracać nocą z planu" - mówił Oostrum.

Wszyscy narzekali zgodnie na znikomy wpływ na producentów ze strony bardzo słabych organizacji i związków operatorskich. No i na brak solidarności w środowisku. Jak mówił Oostrum, amerykańscy operatorzy, niczym nasi posłowie, co 4 lata przeżywają horror. Bo właśnie na ten okres negocjuje się dla nich kontrakty. Oostrum wątpił w szanse prawnego umocnienia pozycji operatora. "Naszą pozycję ustalają nasze kompetencje. Jeżeli udowodnisz producentowi, że jesteś dobry, niezastąpiony, to będzie to pewniejsze zabezpieczenie". Tony Costa - wiceprezes Stowarzyszenia IMAGO nawoływał z kolei do promowania solidarności między członkami lokalnych organizacji operatorskich oraz solidarności między operatorami, którzy - na przykład - powinni odmawiać przejmowania zleceń w filmach, z których zwolniono innego operatora w sposób budzący zdecydowane wątpliwości. "Gdyby producenci wiedzieli, że nikt nie weźmie pracy po wyrzuconym, zaczęliby się z nami bardziej liczyć" - mówił.

Najbardziej zaś zaskoczyła wszystkich - nagrodzona za swoją wypowiedź oklaskami - jedna z niemieckich operatorek, mówiąc: "Duża część autorów zdjęć to ludzie samotni, bo trudno stworzyć rodzinę, bo gdy obiecujesz, że będziesz o ósmej wieczorem w piątek w domu, to bardziej prawdopodobne jest, że trafisz tam o piątej rankiem w sobotę. I o tym trzeba pamiętać może nawet bardziej niż o nadgodzinach".

Specjalny zespół operatorów przygotowujący tekst apelu do telewizji komercyjnych o zaprzestanie emisji reklam podczas filmów rozpocznie prace zaraz po zakończeniu panelu. Potem apel zostanie przedstawiony do podpisania wszystkim gościom i widzom CAMERIMAGE.